Gamma Knife Radyocerrahisi
Gamma Knife Radyocerrahisi Lars Leksell isimli İsveçli beyin cerrahı tarafından tıbba kazandırılmış bir yöntemdir. Ön çalışmaları 1950’li yıllara dayanan Gamma Knife cihazı ile ilk defa 1968 yılında hasta tedavi edilmiştir.
Yeni nesil
çözüm
Ülkemizde ilk kez 1997 yılında Gamma Knife kullanılarak tedavi yapılmıştır. O yıllardan itibaren gelişerek günümüze kadar gelen Gamma Knife Radyocerrahisi uygun hasta gruplarında kullanıldığında son derece başarılı sonuçlar vermektedir.
Gamma Knife Radyocerrahi̇si̇’ni̇n Radyoterapi̇’den Farkı
Gamma Knife Radyocerrahisi’nde yapılan işlem, stereotaktik çerçeve adı verilen metal bir çerçeve ile kafatasının sabit hale getirilmesi ve kafatası içindeki etki etmesi istenilen bölgeye odaklanmış olarak radyasyon verilmesidir.
Radyoterapiden farkına gelince; radyoterapide daha geniş bir alana birkaç seansta radyasyon verilirken Gamma Knife’ta bir seansta hedeflenen bölgeye radyasyon verilir. Radyoterapide hastalıklı bölgenin dışında etrafına da ışın yayıldığından sağlam dokulara zarar vermemek için dozlar günlere bölünür ve azar azar verilir. Radyocerrahide ise cihazın özelliğinden dolayı radyasyon hedeflenen bölgeye verilerek etraftaki normal doku büyük oranda radyasyondan korunabilmektedir.
Gamma Knife Radyocerrahisi ile ilgili merak edilen bir diğer soru da metastazlarda ikinci kez uygulanıp uygulanmadığıdır. Örneğin; akciğer kanserinin beyine metastaz yaptığı bir durumda tümörü tedavi ettikten 6 ay sonra tekrar sıçrama yaptığında ikinci kez tedavi edilebilir.
Uygulama
alanları
- Beyindeki bazı damarsal bozukluklarda uygulanabilir. İlk akla gelendoğuştan damar yumağı (AVM) denilen durumdur. Beyin kanamasına, sara nöbetlerine yol açabildiğinden tedavi edilmesi gerekir ve tedavisinde Gamma Knife kullanılabilir. Kavernom denilen bir başka damar yumağı cinsi daha vardır. Bunlarda da kullanılmaktadır. Ayrıca bazı damar fistüllerinde de kullanılabilir.
- Çeşitli iyi huylu beyin tümörlerinin tedavisinde kullanılır. Meningiom denilen beyin zarından kaynaklanan tümörler, Vestibular Schwannoma denilen işitme ve dengeden sorumlu olan sinirin tümörleri ve bazı hipofiz tümörleri bunlara örnektir.
- Kötü huylu tümörlerin tedavisinde kullanılabilir. Bunların başında vücudun başka yerinden beyine sıçramış kanser türleri yani metastazlar gelir.
- Fonksiyonel bozukluk denilen Trigeminal Nevralji (Ani şiddetli yüz ağrısı) ya da el titremesi yani tremorda da uygulanabilir.
Tedavi
aşamaları
Gamma Knife ekibinde beyin cerrahı, radyasyon onkoloğu, medikal fizikçi, teknisyen ve hemşire yer alır. Öncelikle başın sabit tutulabilmesi için lokal anestezi ile kafaya stereotaktik çerçeve takılır. Eğer hasta çocuk ise işlem sedasyon altında gerçekleştirilir. Çerçeve takıldıktan sonra MR çekilir, AVM varsa anjiyografi de yapılabilir. Bilgisayarda tedavi planlanır, hedef belirlenir, uygulanacak olan radyasyon dozu tespit edilir. Planlama yapıldıktan sonra ayrı bir kısım olan tedavi ünitesinde uygulamaya başlanır. Uygulama süresi 10 dakika ile 3-4 saat arasında değişir. Süre de belirleyici olan lezyonun hacmi ve uygulanacak olan radyasyon dozunun miktarıdır. Bazı hastalarda diğer yöntemlere hiç ihtiyaç duyulmadan sadece Gamma Knife yeterli olurken bazı hastalarda ise mutlaka ameliyat gerekir ve ameliyattan sonra kalan tümöre Gamma Knife uygulaması yapılabilir.
Tedavi
sonrası takip
Gamma Knife uygulandıktan sonra hasta takibe alınır. Metastaz nedeniyle Gamma Knife uygulanmışsa 2-4 ayda bir tümörün durumuna bakılır. İyi huylu tümör ise hastadan senede bir MR çektirmesi istenir. Böylece hastalarda tümörün büyüyüp büyümediği kontrol edilmiş olur. Tedavinin etkisini görebilmek için belli bir süre geçmesi gerekir çünkü tümöre uygulanan radyasyonun etkisini göstermesi için süreye ihtiyaç vardır. Metastazda bu etkinin görülmesi için gereken süre 2-3 ay olabilirken yavaş büyüyen iyi huylu bir tümörde yıllar alabilir. Gamma Knife ile amaç tümör büyümesinin durdurulmasıdır. Ancak AVM denilen damar yumağı için Gamma Knife yapılmışsa damar yumağının kaybolması gerekir. Bunun gerçekleşmesi için de 2-3 sene beklemek gerekebilir.
Tedavi Avantajları
- Genel anesteziye gerek yoktur.
- Hasta, Gamma Knife sonrası aynı gün taburcu olabilir.
- Tedavi için saçların kesilmesine gerek yoktur.
Gamma Knife Icon, stereotaktik çerçeve veya radyoterapideki gibi yüze maske takılarak tedavi yapmaya imkan tanımaktadır.
Sıkça sorulan sorular
Gamma Knife Radyocerrahisi Nedir?
Gamma Knife (Gamma Bıçağı) gerçekte bir bıçak değildir. Bıçak yerine sofistike teknolojinin kullanıldığı ve çok hassas olarak tek seansta gamma ışınlarının kafatası için hedef alana yönlendirildiği bir tedavi yöntemidir.
Cerrahi işlemde kullanılan neşter gibi, gamma ışınları da hastalıklı alanı güvenli ve etkili bir şekilde yok etmektedir. Ancak burada cerrahiye bağlı ortaya çıkan kanama, enfeksiyon ve yoğun bakımda kalma gibi problemler olmamaktadır.
Gamma Knife Radyocerrahisi’nde ileri görüntüleme ve planlama teknikleri sayesinde çok ince gamma ışını huzmeleri kafatası içindeki küçük alanlara yönlendirilebilmektedir.
192 adet gamma ışını kaynağından çıkan ışın demetleri hastalıklı bölgede odaklanmakta ve bu şekilde çevredeki normal beyin dokusu ihmal edilebilir derecede radyasyon alırken, hastalıklı doku yüksek doz radyasyonla etkilenebilmektedir. Tüm bu işlemler birkaç saat içinde tamamlanmakta ve hasta işlem günü evine dönebilmektedir.
Gamma Knife Radyocerrahisi tedavisi sırasında ne hissedeceğim?
Radyoterapiden farkına gelince; radyoterapide daha geniş bir alana birkaç seansta radyasyon verilirken Gamma Knife’ta bir seansta hedeflenen bölgeye radyasyon verilir. Radyoterapide hastalıklı bölgenin dışında etrafına da ışın yayıldığından sağlam dokulara zarar vermemek için dozlar günlere bölünür ve azar azar verilir. Radyocerrahide ise cihazın özelliğinden dolayı radyasyon hedeflenen bölgeye verilerek etraftaki normal doku büyük oranda radyasyondan korunabilmektedir.
Gamma Knife Radyocerrahisi ile ilgili merak edilen bir diğer soru da metastazlarda ikinci kez uygulanıp uygulanmadığıdır. Örneğin; akciğer kanserinin beyine metastaz yaptığı bir durumda tümörü tedavi ettikten 6 ay sonra tekrar sıçrama yaptığında ikinci kez tedavi edilebilir.
Yaşlı ve sistematik problemleri olan hastalar için de uygulanabilir mi?
Gamma Knife Radyocerrahisi bu şekilde problemleri olan veya yaşı nedeniyle cerrahiye bağlı yan etkilerin yüksek olabileceği hastalarda bilhassa önerilen bir tedavi yöntemidir. Genel anestezi almasında sakınca olan hastalarda Gamma Knife Radyocerrahi tedavisi büyük avantaj sağlamaktadır.
Günlük yaşantıma ne zaman dönebilirim?
Hemen tedaviden sonra dönebilirsiniz. Eğer varsa tedavi öncesi uyduğunuz kısıtlamalar aynen geçerlidir. Gamma Knife Radyocerrahi tedavisi nedeniyle özel bir kısıtlamaya gerek yoktur.
Tedavide, saçlar traş edilir mi?
Hayır, bu işlem için saçların traş edilmesine gerek yoktur.
Tedavi ne kadar zamanda etki eder?
Gamma Knife Radyocerrahisi’nin etkisi birkaç ay ile birkaç yıl arasında değişen sürelerde ortaya çıkmaktadır. Bu, her hastalıkta farklıdır. Hastaların izleminde doktorun önermiş olduğu sıklıkta MR, Anjiografi gibi tetkiklerle inceleme yapmak gerekmektedir. Gamma Knife Radyocerrahisi’nde amaç tümör büyüme kontrolüdür ki bu da tümör boyutlarının artmaması veya tümörün küçülmesidir.
Tedavi sırasında hasta uyanık mıdır?
Evet uyanıktır. Ancak heyecanlanan hastalarda yatıştırıcı ilaç kullanılabilir. Tedavi sırasında doktorunuz sizinle hoparlör ve mikrofon yardımı ile konuşabilmektedir.
